Page 39 - Amechanon_vol1_2016-18

Amechanon, Vol. I / 2016-2018, ISSN: 2459-2846

Ποια είναι όμως η νιτσεϊκή κριτική για το στοχαστικό υποκείμενο; Και πώς ο φιλόσοφος
επιχειρεί να το απελευθερώσει από τα δεσμά των σημάνσεων που οι φιλόσοφοι για δύο

χιλιάδες χρόνια έκριναν ως αναγκαία για την κατανόησή του; Γράφει στον αφορισμό
477 της Βούλησης για δύναμη:

«Ο ‘στοχασμός’, όπως το αντιλαμβάνονται οι γνωσιοθεωρητικοί, απλά δεν
υπάρχει: πρόκειται για ένα εντελώς αυθαίρετο πλάσμα της φαντασίας […] μια
τεχνητή διευθέτηση με σκοπό την κανονικότητα…Το «πνεύμα» είναι κάτι που

σκέφτεται: εάν μάλιστα είναι δυνατόν, «απόλυτο, καθαρό πνεύμα» --η σύλληψη
αυτή είναι ένα δεύτερο παράγωγο εκείνης της ψευδούς αυτοπαρατήρησης που
πιστεύει στο «στοχασμό»: πρώτο, φαντάζεται μια πράξη που απλά δεν
συμβαίνει, το «στοχασμό», και δεύτερο, φαντάζεται ένα υποκείμενο-υπόστρωμα

[ένα υποκείμενο που στοχάζεται] από το οποίο κατάγεται η κάθε πράξη αυτού
του στοχασμού και τίποτε άλλο: δηλαδή, τόσο ο στοχασμός όσο και εκείνος που
13
στοχάζεται είναι πλάσματα της φαντασίας» .

Η κριτική του Nietzsche δεν αμφισβητεί απλά την έννοια του υποκειμένου-υπόστρωμα,

αλλά διαπιστώνει ότι μια τέτοια έννοια συνδέεται στενά με μια πολύ συγκεκριμένη
άποψη για το στοχασμό και τη θέαση των πραγμάτων, την οποία και προϋποθέτει.

Υποστηρίζει ότι ποτέ δεν θα μπορούσαμε να σκεφτούμε τους εαυτούς μας ως
στοχαστικά υποκείμενα, αν πρώτα δεν είχαμε σκεφτεί το σκέπτεσθαι ως μια διαδικασία

που καθορίζεται από, αλλά και συμπίπτει με την ίδια τη σκέψη. Ωστόσο, η έννοια του
υποκειμένου ως σκεπτόμενου «πράγματος» (ως το res του res cogitans) δεν είναι

πρωταρχική, αλλά παράγωγο μιας πολύ συγκεκριμένης ερμηνείας για το τι είναι η
σκέψη. Αυτό διευκρινίζεται ήδη από τον Descartes, ο οποίος επιχειρεί την πλέον

ουσιαστική απόπειρα διαχωρισμού του νου από το σώμα. Στο τέταρτο μέρος του Λόγου
περί της Μεθόδου (1637) γράφει:

φιλόσοφος απορρίπτει τη σύλληψη του ατομισμού της ψυχής, επιμένει ότι αυτή η απόρριψη δεν
χρειάζεται να έρχεται αντιτίθεται στην απόπειρα ανασκευής της έννοιας της ψυχής, αυτής της
«παλαιότατης και αξιοσέβαστης υπόθεσης» (σ.21). Πιο συγκεκριμένα, προτείνει «καινούργιες πιο
εξευγενισμένες αντιλήψεις της υπόθεσης της ψυχής», την «ψυχή ως πολλαπλότητα των
υποκειμένων» και την «ψυχή ως συντονιστή των ενστίκτων και των παθών» (σ. 21).Ποια είναι
όμως ακριβώς η κριτική του Nietzsche για το «υποκείμενο»; Και πώς μπορεί ο Nietzsche, με
μονάχα μια δήλωση, να απομακρύνει μια ολόκληρη αλυσίδα σημάνσεων, υποδεικνύοντας όλα
εκείνα που οι φιλόσοφοι για δύο χιλιάδες χρόνια είχαν θεωρήσει ως τα πιο σημαντικά, το έδαφος
και την απαρχή του κόσμου και της ύπαρξής του;

13 Νίτσε,Φρ., Η θέληση για δύναμη, μτφρ. Σαρίκας,Ζ., Αθήνα: Νησίδες, Σκόπελος, 2001.

39