Page 40 - Amechanon_vol1_2016-18

Amechanon, Vol. I / 2016-2018, ISSN: 2459-2846

«Αν είχα μονάχα πάψει να σκέφτομαι, δεν θα είχα κανένα λόγο να πιστέψω πως
υπήρχα, έστω κι αν ήταν αληθινά όλα τα υπόλοιπα που είχα φανταστεί. Απ’ αυτό
κατάλαβα πως ήμουν μια υπόσταση που ολόκληρη η ουσία ή η φύση της δεν είναι

παρά το να σκέφτεται και που δεν έχει ανάγκη, για να υπάρχει, από κανέναν
τόπο και που ούτε εξαρτιέται από τίποτα το υλικό. Έτσι που, αυτό το Εγώ,
δηλαδή η ψυχή, χάρη στην οποία είμαι ό,τι είμαι, είναι εντελώς ξεχωριστή από το
σώμα, και είναι μάλιστα ευκολότερο να γνωρίσει κάποιος αυτήν παρά το σώμα .

Ακόμα κι αν το σώμα δεν υπήρχε καθόλου, πάλι η ψυχή δεν θα έπαυε να είναι
14
ό,τι είναι» .

Η ουσία του «υποκειμένου» - τι είναι το υποκείμενο, η ουσιαστική του ύπαρξή ή το

essentia - είναι αδιαχώριστη από την δραστηριότητα του σκέπτεσθαι και από τον τρόπο
που Είναι. Άρα, το καρτεσιανό «υποκείμενο» δεν είναι ουσιαστικά ένα «πράγμα», αλλά

η ύπαρξη ή η παρουσία της σκέψης, έτσι όπως γίνεται αντιληπτή από την ίδια τη σκέψη.
Αυτό το ζήτημα θίγεται με έμφαση από τον Descartes και στο δεύτερο στοχασμό των

Στοχασμών περί της Πρώτης Φιλοσοφίας (1641):

«Εδώ κάνω μια ανακάλυψη: η σκέψη είναι, αυτή μόνο αδυνατεί να αποσπαστεί
από μένα. Εγώ είμαι, εγώ υπάρχω, τούτο είναι βέβαιο. Για πόσο χρόνο όμως; Για
όσο χρόνο σκέπτομαι. Διότι ενδέχεται, ίσως, αν απείχα από κάθε σκέψη,

αυτοστιγμεί να έπαυα ολόκληρος να υπάρχω. Ακριβολογώντας λοιπόν, είμαι
μονάχα σκεπτόμενο πράγμα, τουτέστιν πνεύμα, έλλογη ψυχή, νους ή Λόγος,
15
λέξεις των οποίων αγνοούσα προηγουμένως τη σημασία» .

Ο ίδιος ο Descartes γνωρίζει καλά ότι το υποκείμενο ως «εγώ» του res cogitans δεν είναι

16
πράγματι μια ουσία και ότι δεν αποτελεί ανεξάρτητη ύπαρξη . Η ύπαρξή του εξαρτάται
από τη σκέψη. Ωστόσο, αυτό που εδώ είναι εντυπωσιακό είναι ότι ο Descartes

αντιλαμβάνεται την ύπαρξη του υποκειμένου ως έγχρονη: όπως μας λέει, δεν είναι
τίποτα άλλο εκτός από την παρουσία της σκέψης, και όχι ένα πράγμα από την άποψη

μιας ανεξάρτητης, υλικής οντότητας. Έτσι, μπορούμε να πούμε ότι το καρτεσιανό

14 Βλέπε Descartes,R., Λόγος περί της μεθόδου, μτφρ. Χρηστίδη,X., §37, Αθήνα: Παπαζήση, 1948, σ.
61.

15 Βλέπε Descartes, R., Στοχασμοί περί της πρώτης φιλοσοφίας, μτφρ. Βανταράκης,Ε., Αθήνα:
Εκκρεμές, 2003, σσ. 74-5.

16 Βλέπε Descartes, R., Principles of Philosophy, trans. by Miller, R., V., & Miller, R., P.,Part Ι, §51 & §53,
New York: Abaris Books, 1979.

40